3

Dat is schrikken: ik leef op te grote voet

‘De coronacrisis? Dat is slechts een briesje bij wat ons nog te wachten staat.’ Ik loop met Jan Terlouw door de catacomben van het Atlastheater waar hij even tevoren voor Noorderlink op het podium stond. De oude, eminente schrijver kijkt meewarig en spreekt met de stelligheid van een orakel.

Ik weet waar hij op doelt. Op het toneel heeft hij zojuist samen met zijn vioolspelende dochter en twee andere muzikanten de hartroerende voorstelling ‘Wankele wereld’ vertolkt. Hij vertelde hij over de uitputting van de planeet. Over hoe de mens met zijn consumptieve gedrag een gevaar vormt voor de aarde en daarmee voor de mensheid.

Het was geen vrolijk verhaal. Wel urgent:

‘We zijn bezig om de aarde in rap tempo leeg te schrapen. Alleen de mens zelf kan voor een ommekeer zorgen. Pas dan volgt de politiek. Iedereen heeft hierin een taak. We moeten het allemaal samen doen.’

Het appèl is helder. Ik moet denken aan de woorden van Barack Obama, uit 2015 alweer: ‘Wij zijn de eerste generatie die de impact van klimaatverandering voelt. Wij zijn de laatste generatie die er iets aan kan doen.’

En ietwat beschaamd denk ik terug aan mijn groene en sociale voornemens, die ik als kersverse projectleider ‘Expeditie van betekenis’ voor Noorderlink begin dit jaar online ontvouwde. In een poging meer van betekenis te zijn voor mijn omgeving en de planeet, besloot ik mijzelf uit te dagen. Ik zou regelmatig een betekenis-challenge aangaan, en dat nog wel onder de  -godbetert- hoogmoedige titel ‘Pauline redt de wereld’.

Wat was ervan terecht gekomen? Zeker, het begon goed. Ik hield het vol om 21 dagen niet te klagen en na de vega-challenge van een maand, besloot ik voorgoed te stoppen met vlees eten. Ik begon met vrijwilligerswerk en help nu de school van onze kinderen met de plannen voor een groen schoolplein.

En ik gebruik fors minder fossiele brandstof, maar eerlijk is eerlijk: dat heeft meer te doen met het verwerpelijke virus dan met persoonlijke volharding.

Vervolgens nam ik me, maanden geleden alweer, blijmoedig voor om mijn ecologische voetafdruk te berekenen. Daarna bleef het stil. Heel stil. Waarom? Tja, laat ik er niet omheen draaien: ik zag op tegen het gedoe. Ik dacht een stap vooruit: want mijn voetafdruk berekenen zou ik natuurlijk doen met de intentie om ‘m te verkleinen. Tenminste, als zou blijken dat ik meer aarde opsoupeer dan feitelijk beschikbaar is, en die kans achtte ik vrij aannemelijk. En dat zou betekenen dat ik mijn leefstijl zou moeten veranderen.

Het stoppen met vlees ging me toevallig makkelijk af. Maar andere uitdagingen zouden me vast veel meer moeite kosten. Ik zou op plastic dieet kunnen gaan, alleen nog maar duurzame kleding kunnen kopen of zonnepanelen kunnen aanschaffen. Maar waar haalde ik de tijd vandaan als ik mijn shampoo, kaas en wc-papier niet meer in de supermarkt zou kunnen halen, maar stad, land en verantwoorde webshops zou moeten afreizen voor een plasticvrij alternatief?

Waar haalde ik de moed vandaan om me te hullen in mottige Marktplaats-truien met pulletjes?  En waar het geld voor die zonnepanelen, en de puf om het allemaal te regelen?

Ach mensen, ik ben een wereldverbeteraar van niets. Ik doe graag mee, mits het niet te veel moeite kost. Moet ik me er echt voor inspannen, dan haak ik af blijkbaar. Ik vind veranderen moeilijk. Ik ben er niet trots op, maar het is zo. Schrale troost is dat ik niet de enige ben. Veel pogingen van mensen om te veranderen schijnen te stranden. Dat komt omdat de manier waarop we willen veranderen vaak niet overeenkomt met hoe ons brein werkt. Ik wil graag weten wat veranderen zo moeilijk maakt en welke stappen wél werken. Daarom meld ik me aan voor de Breinexpeditie van coach Joyce Moon.

Maar ondertussen is er nog iets anders dat knaagt. Ook al slaag ik er in om mijn gedrag te veranderen, ook al weet ik mijzelf tot groene goeroe te verheffen, welk effect heeft dat nou helemaal? Ik kan, zoals de klimaatcampagne van de overheid mij aanraadt,  kliekjes bewaren en de bandenspanning van mijn auto regelmatig controleren, maar daarmee gaan we het toch niet redden?

Een venijnig stemmetje in mijn hoofd fluistert: ‘als je écht positieve impact op de planeet had willen maken, had je geen drie kinderen op de wereld moeten zetten.’

Welja, dan kan ik net zo goed mijn hoofd gelijk in een strop leggen. Weg voetafdruk. Maar dat lijkt me ook niet de bedoeling.

De  twijfel blijft: ik kan consuminderen, repareren, vintage shoppen en bewuster eten, maar is dat geen water naar de zee dragen zolang overheden wereldwijd niet hun verantwoordelijkheden pakken? Maar wat moet ik dan? De politiek in? Activist worden? Ik ben toch geen Greta Thunberg?

Dan is daar Terlouw. ‘Alleen de mens zelf kan voor een ommekeer zorgen. Pas dan volgt de politiek. Iedereen heeft hierin een taak.’

De man heeft gelijk. Ik kan nog zoveel redenen aandragen om niet te veranderen, maar ik heb een taak. Ik heb ‘m mezelf dit voorjaar opgelegd: ik zou mijn persoonlijke voetafdruk berekenen en de uitkomst delen. Goed, inmiddels is het herfst. Hier gaan we dan:

De ecologische voetafdruk is de ruimte die we per persoon innemen op de aarde. Deze ruimte wordt berekend op basis van jouw  levensstijl. Op het internet zijn verschillende testen te vinden om je voetafdruk te berekenen. Ik koos er vier en beantwoordde op verschillende sites vragen over eten, reizen, wonen en spullen kopen.

Als we alle beschikbare ruimte op aarde eerlijk verdelen over alle mensen zonder dat de aarde uitgeput raakt, dan is er 1,7 hectare (ca. 3 voetbalvelden) per persoon beschikbaar. De uitkomsten van de tests die ik doe variëren nogal, toch schrik ik ervan.

Ik leef op te grote voet. Volgens alle tests gebruik ik veel meer aarde dan er beschikbaar is.

Test Uitkomst
Voetafdruk Nederland     3,2 ha / 1,8 aardbol
Duurzaamheid in actie 2,5 ha / 1,5 aardbol
Voetafdruktest WWF 4,6 ha / 2,7 aardbol
Mijn verborgen impact 6,3 ha / 3,7 aardbol

Ga ik uit van het gemiddelde van deze vier tests, dan hebben we, als iedereen op aarde leeft zoals ik, 2,4 aarde nodig. Hiermee leef ik zuiniger dan de gemiddelde Nederlander, die 3,3 aardbol nodig heeft. Dat komt vermoedelijk omdat ik geen vlees eet. Maar ik heb veel meer nodig dan de gemiddelde wereldburger in 2020 (1,6 aardbol).

En dat getal, 1,6 aardbol, is al zorgelijk genoeg. Dat betekent dat we met elkaar ontbossing veroorzaken, overbevissing, opwarming van de aarde en een groot verlies aan biodiversiteit. Een ongemakkelijke waarheid.

Ik kan het weglachen. Ik kan het wegkijken. Ik kan me beroepen op mijn nietigheid en mijn beperkte invloed op het grote geheel. Maar ik blijf overal alarmbellen horen.

Ik denk aan de drie stuiterende CO2-uitstoters in ons huishouden. Aan hun onbevangenheid, hun levenslust en kleverige knuffels. Aan mijn onmetelijke liefde voor hen en aan hoe die liefde zich vertaalt in tomeloze beschermingsdrang.

Net als veel van mijn generatiegenoten waak ik als een leeuwin over het welzijn van mijn kroost. Met ons hoofd weten we dat we ze moeten leren omgaan met tegenslag, maar met ons hart willen we ze vrijwaren van iedere ontbering. We sloven, chauffeuren en zorgen wat af. Maar wat doen we om hen te behoeden voor toekomstige rampspoed? De klimaatopwarming is geen ver-van-ons-bed-show meer en zal gevolgen hebben voor onze levens en zeker voor het leven van onze kinderen. Dat wil ik niet. Ik wil dat het briesje een briesje blijft….

‘Iedereen heeft een taak’, zei Terlouw. ‘We moeten het samen doen.’ En zo is het. Ieder van ons kan op microniveau het verschil maken.

Tijd voor een nieuwe uitdaging: ik ga een duurzame-kleding-challenge doen.

De kledingindustrie is een van de meest vervuilende en mensonterende industrieën ter wereld. Daarom koop ik het komende halfjaar alleen nog tweedehands kleding. Of duurzame kledingstukken die zijn geproduceerd zonder mens, dier of milieu te schaden.

En die zonnepanelen, die komen er ook!

Het verschil maken is een keuze. Hoe groot is jouw voetafdruk? En wat onderneem jij om ‘m te verkleinen?

Van 1 oktober 2020 tot en met 3 juni 2021 organiseer ik  voor Noorderlink de Expeditie van betekenis. In een poging zélf meer van betekenis te zijn (voor mijzelf, mijn omgeving, de planeet) ga ik af en toe een challenge aan. De blogs hierover verschijnen ook op noorderlinkdagen.nl.

Illustratie: Lianne Steinfort

betekenis; challenge; voetafdruk

Pauline van der Kolk • 30 oktober 2020


Previous Post

Next Post

Comments

  1. Ria Wezenberg 17 december 2020 - 13:34 Reply

    Hallo Pauline, wat schrijf je toch geweldig! Geweldige man die Terlouw. Zoveel wijsheid.
    Wens ik jou en je gezin ‘vredige’ Kerstdagen toe.
    Op naar een vrij 2021 !

  2. Robert 2 februari 2021 - 14:21 Reply

    Heel mooi, ik snap je ook heel goed, maar ik word er wel moe van.

    Het enige dat zou kunnen werken is technologische vernieuwing. Innovatie dus. Circulaire kernenergie, kunstmatige intelligentie, 3D-printers, kweekvlees, auto’s op waterstof, veevoer gemaakt van insecten. De lijst is oneindig.

    En we moeten iets doen tegen de overbevolking, anders gaat de natuur dat zelf regelen. Corona is dan nog maar het begin. Maak Afrika minder arm en geef ze de pil.

    We gaan echt niet met z’n allen een stapje terug doen, daar geloof ik niet in. Dat gaat in tegen de menselijke natuur.

    • Pauline van der Kolk 7 februari 2021 - 21:21 Reply

      Hey Robert, wat leuk om van je te horen. Ja, ik denk helaas dat je gelijk hebt: het is niet echt des mensch om een stap terug te doen. We blijven altijd maar streven naar meer en beter. Ik heb het afgelopen jaar veel gelezen over de betekeniseconomie en geloof, met Kees Klomp en consorten, dat we toe moeten naar ‘degrowth’, ont-groeien. Of dat gaat lukken? We zijn er nog een heel eind van af. Aan de andere kant: het zit óók in de menselijke natuur om vooruit te kijken en te anticiperen op wat komen gaat. Nu maar hopen dat genoeg mensen (en vooral: regeringen) dat op tijd gaan doen…

Laat een reactie achter

Your email address will not be published / Required fields are marked *